Zgodnie z art. 15. ust. 1. Ustawy organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej dyrektora instytucji kultury powołuje organizator na czas określony, po zasięgnięciu opinii związków zawodowych działających w tej instytucji kultury oraz stowarzyszeń zawodowych i twórczych właściwych ze względu na rodzaj działalności prowadzonej przez instytucję. Odwołanie dyrektora następuje w tym samym trybie. Zasięganie opinii związków zawodowych oraz stowarzyszeń zawodowych i twórczych nie jest konieczne w przypadku wyłonienia kandydata na dyrektora w drodze konkursu.
Stowarzyszenie Dyrektorów i Dyrektorek Samorządowych Instytucji kultury jest podmiotem uprawnionym do opiniowania zamiarów powołania lub odwołania dyrektorów i dyrektorek instytucji kultury. Aby zasięgnąć opinii Stowarzyszenia Dyrektorów i Dyrektorek Samorządowych Instytucji kultury wniosek wraz z uzasadnieniem należy skierować na adres: stowarzyszenie@instytucjekultury.org.
Zwracamy uwagę, że opinii związków zawodowych działających w instytucji oraz stowarzyszeń zawodowych i twórczych właściwych ze względu na rodzaj działalności prowadzonej przez instytucję jest przepisem z zakresu prawa administracyjnego i ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Potwierdza to m. in. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 1 czerwca 2010 r. (sygn. akt II OSK 598/10). Wprowadzony ustawowo obowiązek współdziałania organów administracji publicznej z innymi podmiotami przy podejmowaniu określonych rozstrzygnięć oznacza, że zobowiązany do zasięgnięcia opinii organ musi zapoznać się ze stanowiskiem określonego podmiotu i to stanowisko rozważyć. Oznacza to więc, że pomimo iż opinia stowarzyszenia nie jest dla organizatora wiążąca, to zapoznanie się z nią i jej rozważenie jest obowiązkowe.
Ponadto organizator nie może też ograniczać kręgu stowarzyszeń tylko do takich, do których należy dyrektor instytucji. Potwierdził to wyrok NSA z 12 stycznia 2012 r. (sygn. akt II OSK 1295/12). Brak jest podstaw do zawężającej wykładni analizowanego przepisu i przyjmowania, że chodzi w nim jedynie o stowarzyszenia, do których należy dyrektor. Warunek taki nie wynika bowiem bezpośrednio z przepisu ustawy.
Z kolei wyrok NSA z 8 sierpnia 2012 r. (sygn. akt II OSK 1295/12) stwierdza, że nie ma podstaw do tego, aby zawężać krąg stowarzyszeń, z którymi należy przeprowadzić konsultacje do organizacji działających w danej gminie. Ustawodawca wprowadzając obowiązek zasięgania opinii miał na uwadze przede wszystkim stworzenie możliwości wypowiedzenia się organizacji działających w dziedzinie szeroko pojętej kultury. Ma to o tyle znaczenie, że w związku ze specyfiką działania takich instytucji konieczna jest współpraca ze stowarzyszeniami lub innymi organizacjami działającymi w dziedzinie kultury. Z tego względu nie bez znaczenia jest opinia takich organizacji przy ustalaniu obsady stanowiska dyrektora instytucji kultury. Oznacza to również, że z kręgu organizacji upoważnionych do wydawania opinii nie można wykluczyć organizacji o zasięgu regionalnym lub ogólnopolskim.
Ponadto z wyroku Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim z 5 czerwca 2018 r. (sygn. akt IV P 11/18) wynika, że organizator, który zamierza odwołać dyrektora instytucji kultury ma obowiązek uzyskać rzetelne i obiektywne stanowisko stowarzyszeń celem wszechstronnej i uczciwej oceny zasadności odwołania. Nie może też wybierać stowarzyszeń do konsultacji w sposób przypadkowy i bezrefleksyjny. Obowiązkiem organizatora jest uzyskanie jak najbardziej obiektywnego i rzetelnego stanowiska, ze strony współdziałających z odwoływanym dyrektorem organizacji i stowarzyszeń, celem wszechstronnej i uczciwej oceny zasadności odwołania dyrektora instytucji kultury, w odniesieniu nie tylko do stawianych mu zarzutów, ale również mając na względzie jego dotychczasowe dokonania, współpracę z innymi instytucjami kultury w zakresie prowadzonej działalności oraz przede wszystkim dla rozważenia zasadności odwołania z punktu widzenia dobra i interesu placówki kulturalnej zatrudniającej odwoływanego dyrektora. Zatem po stronie organizatora jest w pierwszej kolejności inicjatywa mająca na celu ustalenie szczegółowej listy tychże organizacji i stowarzyszeń, przy wykorzystaniu wszelkich możliwych źródeł informacji, poczynając od zwrócenia się o taka listę do instytucji zatrudniającej dyrektora, poprzez analizę sprawozdań z działalności instytucji składanych do organizatora a kończąc na wszelkich innych inicjatywach mogących ustalić wyczerpującą i rzetelną listę tych instytucji i organizacji w celu uzyskania obiektywnej opinii.
W przypadku odwołania dyrektora nie ma znaczenia, że został on wyłoniony w drodze konkursu. Organizator ma obowiązek zasięgnąć opinii związków zawodowych działających w tej instytucji oraz stowarzyszeń zawodowych i twórczych właściwych ze względu na rodzaj działalności prowadzonej przez instytucję w każdym przypadku. Zwolnienie z takiego opiniowania ma miejsce jedynie w sytuacji opisanej w zdaniu drugim art. 15 ust. 1 wymienionej ustawy a mianowicie w razie wyłaniania kandydata na dyrektora w drodze konkursu. W przypadku odwołania dyrektor nie jest już „kandydatem” a więc nie ma do niego zastosowania wyjątek określony w zdaniu drugim art. 15 ust. 1 ustawy. Potwierdził NSA to wyrokiem z 4 kwietnia 2017 r. (sygn. akt II OSK 459/17).
Opracował: Paweł Kamiński
